Een theoretisch kader. Dat klinkt behoorlijk….theoretisch. Niet schrikken, want zo’n theoretisch kader is juist hartstikke praktisch. Het verbindt namelijk de diverse begrippen en aspecten die een rol spelen binnen jouw onderwerp van onderzoek. Het is zowel de lijm die bepaalde aspecten verbindt als ook een filter voor aspecten die er echt toe doen binnen jouw onderzoek. Een theoretisch kader is te vergelijken met het opzetten van een gekleurde zonnebril. Je ziet de wereld net even anders, helderder en meer gefocused. Daardoor worden de relaties tussen diverse verbanden vaak duidelijk en weet jij straks waar je jouw onderzoeksvraag wel (en vooral ook waar niet) op moet richten. Dat klinkt zo nog vrij abstract, maar de animatie hieronder maakt het al een stuk praktischer.
Binnen een theoretisch kader (ook wel conceptueel model genoemd) maak je de samenhang zichtbaar tussen de belangrijkste variabelen uit jouw onderzoek. Meestal volgen deze logisch uit jouw mindmap en uiteraard zijn ze te relateren aan jouw onderzoeksvraag en deelvragen. Je kunt zelf een theoretisch kader samenstellen, maar indien mogelijk is het aan te bevelen om een bepaalde model vanuit de wetenschappelijke literatuur te selecteren voor jouw onderzoek. Zoals in de animatie hierboven, waarbij het praktijkprobleem bekeken wordt vanuit het perspectief van de zelf-determinatie theorie (een bekende motivatie theorie). Hieronder zie je een vereenvoudigd model van deze theorie, waarin vooral de relaties met autonome motivatie en positieve uitkomsten van gedrag duidelijk worden.
De pijlen in dit model noemen we causale verbanden of ook wel oorzaak-gevolg. Binnen het model wordt in één oogopslag duidelijk hoe de variabelen binnen deze theorie elkaar beïnvloeden. Stel dat je onderzoek doet naar manieren om de inzet en betrokkenheid van jouw leerlingen te vergroten tijdens lessen spel dan kun je vanuit dit model direct opmaken dat wanneer je de psychologische basisbehoeften van jouw leerlingen ondersteunt, dit via de ervaren gevoelens van autonomie, competentie en verbondenheid een positieve invloed zal hebben op hun autonome motivatie. Het geeft je tevens richting in het bepalen van je onderzoeksopzet en de selectie van je meetinstrumenten.
Indien er voor de variabelen in jouw onderzoek geen model voorhanden is dan kun je ook zelf een theoretisch kader samenstellen. Dit is dan niet perse een wetenschappelijk verantwoord kader dat zijn waarde al bewezen heeft, maar dient meer als verlenging van jouw mindmap, om de (mogelijke) causale en wederzijdse relaties tussen variabelen in jouw onderzoek zichtbaar te maken. Stel dat je onderzoek doet naar de invloed van de beweegomgeving op het de spelbeleving en tactische keuzes van leerlingen binnen het speldomein terugslagspelen, dan zou een model er als volgt uit kunnen zien.
Maar wellicht ziet dit model er in eenzelfde onderzoek van een andere onderzoeker wel weer heel anders uit. Hoe dan ook geeft het houvast in het bekijken en denken over het praktijkprobleem. Het theoretisch kader geeft op deze manier richting aan de onderzoeksvraag en eventuele hypothesen (welk resultaat kun je verwachten op basis van jouw model?). Soms zal het ook richting geven aan de keuzes voor bepaalde meetinstrumenten. Binnen de zelfdeterminatietheorie bestaan er bijvoorbeeld specifieke vragenlijsten voor het meten van zowel de ervaren ondersteuning als ook de ervaren autonomie, competentie en verbondenheid.
Wanneer de aanleiding van jouw onderzoek helder is en je alle aspecten (variabelen) die daarbij mogelijk een rol spelen in kaart hebt gebracht dan kun je starten met het samenstellen van jouw theoretisch kader. Hiervoor ga je de begrippen uit de mindmap operationaliseren, omzetten in geschikte zoektermen en ga je op zoek naar bronnen op basis waarvan jij jouw theoretisch kader kunt gaan schrijven. Meestal vormt dit een groot deel van de inleiding van het uiteindelijk verslag, het artikel of de presentatie van jouw onderzoek. Dat is nog ver weg natuurlijk.
