Papieren Vragenlijst:
Hoewel er steeds meer mogelijkheden zijn om vragenlijsten online af te nemen, is het in veel omstandigheden nog nodig om de ouderwetse papieren methode te gebruiken. Soms wil je bijvoorbeeld direct na een gymles leerlingen een vragenlijst laten invullen. Je hebt dan meestal niet de beschikking over (genoeg) computers, en een wat uitgebreidere vragenlijst invullen op een mobiele telefoon is ook niet handig. Waar moet je op letten bij het afnemen van zo’n vragenlijst? We gaan hier steeds uit van het voorbeeld van leerlingen in een gymzaal, maar uiteraard is dit ook toe te passen op andere situaties.
-
Zorg voor voldoende materialen.
Neem altijd iets meer vragenlijsten mee dan je verwacht nodig te hebben. Het kan altijd voorkomen dat er per ongeluk een bladzijde scheurt, er toch meer leerlingen zijn dan verwacht, er een kop koffie overheen gaat, enz. Neem ook pennen mee (die het doen!), want lang niet elke leerling heeft een werkende pen bij zich, en al zeker niet in de gymles.
-
Zorg dat de vragenlijst rustig en onafhankelijk ingevuld kan worden.
Over het algemeen wil je dat een vragenlijst individueel ingevuld wordt, en dat de antwoorden dus niet worden beïnvloed door anderen. Leerlingen (maar ook leraren…) hebben de neiging om te gaan overleggen over de vragenlijst, elkaar af te leiden, bij elkaar te kijken wat voor antwoord ze geven, enz. Het is dus aan te raden om ze fysiek uit elkaar te zetten, bijvoorbeeld door ze te verspreiden door de gymzaal of het lokaal. Ook moet je zorgen voor stilte, zodat er zo min mogelijk afleiding is. Bedenk ook: gehaast invullen is onbetrouwbaar invullen. Plan daarvoor dus ruim de tijd, en hou je strak aan die planning! De voorafgaande les mag bijvoorbeeld niet uitlopen ten koste van de invultijd. Het is zeker aan te bevelen om je vragenlijst vooraf uit te testen met een groepje dat vergelijkbaar is met je onderzoeksgroep, om een idee te krijgen van de tijd die het invullen werkelijk kost. Realiseer je daarbij dat bijvoorbeeld een onderbouw vmbo-klas meer tijd nodig zal hebben dan een bovenbouw vwo-klas.
-
Houd rekening met leesproblemen.
Leesproblemen als dyslexie komen relatief vaak voor, en je wilt liefst ook van deze leerlingen (betrouwbare) antwoorden. Stel je dus vooraf op de hoogte, indien mogelijk, van de aanwezigheid van leesproblemen in je onderzoekspopulatie. Hou er rekening mee dat deze leerlingen vaak meer tijd nodig hebben, of zelfs iemand die de vragen voor ze voorleest. Weeg af of dit soort maatregelen te realiseren zijn, of het je resultaten kan beïnvloeden wanneer je ze niet neemt of deze leerlingen weglaat, enz.
-
Leg vooraf uit wat de bedoeling is.
Meestal begin je een vragenlijst met uitleg. Wat is het doel ervan, hoe moet hij worden ingevuld, is de vragenlijst anoniem, wat gebeurt er met de gegevens? Hoe beter je de leerlingen ervan kunt overtuigen dat het belangrijk is dat ze de vragen goed en serieus invullen, hoe betrouwbaarder de gegevens. Indien mogelijk, is het daarom aan te raden om dit ook mondeling voorafgaand aan het invullen toe te lichten. Probeer, indien mogelijk, de leerlingen uit te leggen wat voor hen het belang is van het invullen. Bijvoorbeeld dat met de gegevens van de vragenlijsten uiteindelijk hun gymlessen leuker en beter worden.
-
Zorg voor een duidelijke invul-instructie en lay-out.
Wanneer de invulinstructie niet duidelijk is, loop je kans dat je een hoop ingevulde vragenlijsten weg kunt gooien, of dat de gegevens onbetrouwbaar zijn. Hetzelfde geldt voor de lay-out. Het is nogal van belang dat een leerling bijvoorbeeld niet door elkaar kan halen dat ‘1’ betekent ‘helemaal oneens’ en dat ‘5’ betekent ‘helemaal eens’. Hier zie je een voorbeeld van een goede en een slechte instructie en layout.
-
Controleer eventueel essentiële gegevens.
Wanneer je bijvoorbeeld een voor- en nameting doet, is het vaak handig om achteraf de vragenlijsten op individueel niveau te kunnen paren (zeker als je statistiek zou willen doen). Dan moet de naam (of ander uniek kenmerk) dus ingevuld zijn. Ook al verwerk je de gegevens na invoering anoniem, bijvoorbeeld door elke naam te vervangen door een unieke code. En wanneer je een onderzoeksvraag hebt over verschillen tussen jongens en meisjes, is het dus nodig dat het geslacht is ingevuld. In dit soort gevallen kun je ervoor kiezen bij de inname van elke vragenlijst te controleren of de essentiële gegevens zijn ingevuld. Alternatief kun je bijvoorbeeld na klassikaal invullen, wachten tot iedereen klaar is, en dan vragen of iedereen zijn naam/geslacht/… heeft ingevuld.
Online Vragenlijst:
Bijna alle punten die voor het maken en afnemen van een papieren vragenlijst gelden, gelden net zo goed voor een digitale. Er zijn echter een paar specifieke aandachtspunten:
-
Diverse websites
Er zijn verschillende websites die je mogelijkheid bieden om online digitale vragenlijsten op te stellen en af te nemen. Voorbeelden zijn Survio, SurveyMonkey en ThesisTools. Een andere optie is Google Forms, onderdeel van Google Drive. De meeste sites bieden een gratis basismogelijkheid, en de optie om tegen betaling meer of geavanceerdere enquêtes af te nemen. Het is natuurlijk zonde wanneer je jouw enquete hebt uitgezet onder een grote groep leerlingen wanneer blijkt dat de gratis versie beperkt is tot maximaal 50 ingevulde enquetes. Als je nog geen ervaring hebt met online vragenlijsten, test dan altijd vooraf verschillende opties uit om te kijken welke het meest geschikt is voor jouw doeleinden. Let er bijvoorbeeld op of er al kant-en-klare sjablonen zijn die passen bij jouw wensen, dat scheelt veel tijd.
-
Kijk ook naar de output.
Het is natuurlijk leuk wanneer je snel een heel mooie enquête online kunt zetten, maar controleer ook vooraf hoe je bij de ingevulde gegevens komt. En hoe deze eruit komen te zien. Wat in ieder geval van het grootste belang is, is dat je álle ruwe gegevens kunt downloaden. Dus niet alleen een samenvatting, gemiddelden, of een bewerkte versie in de vorm van grafieken en dergelijke. Je wil van elke ‘respondent’ (iemand die de vragenlijst heeft ingevuld) alle ingevulde antwoorden kunnen zien, liefst in een overzichtelijk bestand dat te openen is in een programma zoals Excel. Probeer ook dit dus uit, of achterhaal het op zijn minst, voor je tot een definitieve keuze komt voor een online tool.
-
Controleer de flexibiliteit.
Sommige online vragenlijsten werken prima op Windows met de ene browser, maar slecht op Mac met een andere (of zelfs dezelfde) browser. Of ze werken prima op een computer, maar niet zo goed op een tablet of telefoon. Afhankelijk van hoe en wanneer je de vragenlijst wil laten invullen, kan het belangrijk zijn om dit vooraf goed te checken.
-
Hoe ga je verspreiden?
De meeste aanbieders bieden je de mogelijkheid om een link aan te maken die je kunt verspreiden, waarmee je de vragenlijst kunt gaan invullen. Wanneer je niet wilt dat iedereen zomaar jouw vragenlijst invult, moet je goed bedenken hoe je daarmee omgaat. Maak je één link aan en zet je die ergens openbaar neer? Of maak je meerdere links (bijvoorbeeld per klas), en stuur of geef je die persoonlijk? Deze laatste is de meest betrouwbare en veilige optie, maar kost ook iets meer werk. Het is dus afhankelijk van de opzet van jouw onderzoek wat de voorkeur heeft.
-
Denk na over de invulopties.
Vaak zijn er verschillende instellingen te maken. Vragen waar je over na kunt denken, afhankelijk van de opties die je hebt, zijn: mag iedere respondent de vragenlijst maar één keer invullen? Kan de vragenlijst tijdens het invullen worden onderbroken en opgeslagen of niet? Mogen er vragen worden overgeslagen? Mag je tijdens het invullen terug naar een vorige vraag? Krijgt de respondent zelf alle antwoorden nog een keer te zien aan het eind? Enz. enz.